ศิลาจารึกวัดมหาธาตุ ประวัติผู้แต่งศิลาจารึกวัดมหาธาตุ      แต่งโดยกษัตริย์ไทยพระองค์หนึ่ง ซึ่งไม่อาจทราบพระนามได้ ใช้คำสรรพนามบุรุษที่หนึ่งว่า "เรา" คำสัตย์สามบานนี้ทรงให้ไว้แด่สมเด็จเจ้าพระยาซึ่งเป็นกษัตริย์ต่างเมือง ประวัติศิลาจารึกวัดมหาธาตุ       หลักศิลาจารึกนี้เป็นหินชนวนสีเขียว สูง 63 เซนติเมตร กว้าง 48 เซนติเมตร หนา 7.5 เซนติเมตร หักเป็น 3 ชิ้น โดยชิ้นที่ 1-2 หน่วยขุดแต่งและบูรณะเมืองสุโขทัยขุดพบที่เจดีย์น้อย ข้างหน้าเจดีย์ 5 ยอดทางด้านใต้ของวัดพระมหาธาตุ ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย เมื่อ พ.ศ. 2499 ชิ้นที่ 3 นายบุญธรรม พูนสวัสดิ์ เป็นผู้ให้ในปีเดียวกันนี้ ปัจจุบันอยู่ในแผนกหนังสือตัวเขียนและจารึก กองหอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร       ด้านการจารึกไม่อาจทราบได้ว่าจารึกขึ้นในปีใด เนื่องจากมีข้อความชำรุดมากมายหลายตอน แต่ศิลาจารึกนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อใช้ในการกระทำสัตย์สาบาน หรือในพิธีกระทำสัตยาธิษฐานขององค์พระมหากษัตริย์ คำนำหลักศิลาจารึกวัดมหาธาตุ       หลักศิลาจารึกวัดมหาธาตุ เป็นศิลาจารึกซึ่งว่าด้วยเรื่องเกี่ยวกับการถวายสัตย์สาบานระหว่างพระมหากษัตริย์พระองค์หนึ่งซึ่งให้ไว้แก่สมเด็จเจ้าพระยาซึ่งเป็นกษัตริย์ต่างเมือง โดยเนื้อหาทั้งหมดของศิลาจารึกหลักนี้จะช่วยแสดงให้ชนรุ่นหลังเห็นถึงสภาพความเป็นอยู่ การดำรงชีวิต ตลอดจนวัฒนธรรมการปกครองของกษัตริย์ไทยสมัยสุโขทัยว่าเป็นอย่างไร บรรทัดที่ ๑ ถึง ๕     ญายใจ  จากหลาย บริคณ   สนธิ       กทำ    นตรายอนั  หมายในพระสตัยปรดิช    ัญามหาบุน  งักลาวมานิราก ใหแดน ้าพรญาต่ห น ้าพระศรีรดันดั ไตรยบ พิตรเปนเจา มหาสวามีศรีสงัฆราชพระมหาเถรทรัมทรั   ศีอิกชุ  นุ สงฆคามาวาสีอรญวาศิ   ทิพพิชัญาน  แล ทีแทผิเราบ่   จงใจซิอิเอาส ตัยปรดิชัญาในพ ระมหาสุ บรรทัดที่ ๖ ถึง ๑๐    ดเราเอาไมตรีมากงั   ให ้เปนโสภาพายน อกในใจใสจงกทำ สรัพโทษาดัง  ใหจุงเกอดสรัพรโทษาน ตราย ในตนยลปรดัยกัษทนัตาญาไดเปน  ทาว น่าพายเมิอไปในปอร  โลกกดีทุรคติ ในนรกอกอพิจิมีแด เราอนัต           หมายยิงพนั เปนตนวาบั ญจานนตริกอนั อธิกหนกัหนาจุ งมีแดเรา        ญงั ทรงธอรมาน  ในปรเทศเรากดีปรเทศ  น ้ากดีปรเทศ อี บรรทัดที่ ๗ ถึง ๑๕         ญาให เอาบินทิบาตร  แด เราเ ลย หินให ติะตยนดยลน ิ      อนัมี ในโลก  นิแล ้ ทีแทผิ เราอยู่ ในส  ตัยปรด ิชญา    อำนาจ  กุสลสตัยจุง เผิอน ้าหลาน ปรดิพทัธ ไมตริ มิ           พานญา มีปรดิ ฆ เวรานุ เวรสกัเมิอ เลย   ในปร   แดบูพรญานนั เรากลาวจริงแล ้ คม ้อมิ อนัอุด  มธัยม บรรทัดที่ ๑๖ ถึง ๒๐      อนันนั  เราก่ ใหสตัยดงั วาในบตัร นิแล ้ แม ้  น ้าพร ญา ตัรนิ แล แมจวาสว รูปลวง อุดัมใสเปน ปรากดรู   ทุก     อปรมนตริ  บริพาร ทงัหลาย  แล ้  บตัรส ตัยปรดิช ญาตราบริบูร   ณมูล ไมตริมิ ปรดิพ        ทีพยพิชญา นมิทุก ปรการ  เสรจ เหดุส  เดจ ส บรรทัดที่ ๒๑ ถึง ๒๕         พระไมตรี บใหมี จ่ ลาจล  ท่านจิง จกัดำกลแผน    อนันิ ในพระศรี รตันมหาธาตุ เจ ้า  พอเมีอ มหา       นกัษตรั มาสไพศาขบรูณมี ศรีศุภฤกษา  วิศา ขวนั  ๓   ปรถมราตรี  พระจนัทรา  อุไทยขิ ้น ใหส่าง อนธการ ทุ ฉบับถอดความ ศิลาจารึกวัดมหาธาตุ    กล่าวถึงคำสัตย์สาบานของพระมหากษัตริย์ไทยพระองค์หนึ่ง ซึ่งไม่ทราบพระนาม ใช้คำสรรพนามบุรุษที่ 1 ว่า เรา คำสัตย์สาบานนี้ทรงให้ไว้แต่สมเด็จเจ้าพระยาซึ่งเป็นกษัตริย์ต่างเมือง    บรรทัดที่ 1-5 กล่าวถึงเงื่อนไขของคำสัตย์ปฎิญญาว่า พระองค์จะไม่ทรงกระทำอันตรายใดๆ แก่บุคคลฝ่ายสมเด็จเจ้าพระยา หาบุคคลคณะนี้เข้ามาสู่ราชสำนักของพระองค์ และพระองค์ไม่ทรงกระทำอันตรายใดๆแด่สมเด็จเจ้าพระยา หากสมเด็จเจ้าพระยามีพระราชประสงค์จะเสด็จมากราบไหว้พระมหาธาตุ หรือกราบไหว้พระธาตุของพระมหาธรรมราชาธิราช    บรรทัดที่ 6-12 เป็นคำสาปแช่ง หากพระองค์ทรงกลับสัตย์ โดยกล่าวว่าต่อคำสัตย์ปฎิญญาณดังกล่าวนั้น พระองค์ทรงให้ไว้แด่สมเด็จเจ้าพระยาด้วยใจรักด้วยไมตรีต่อหน้าพระรัตนตรัย พระมหาสวามีศรีสังฆราช และต่อหน้าชุมนุมสงฆ์ หากพระองค์ทรงกระทำอันตรายใดๆ แด่สมเด็จเจ้าพระยา เป็นการกลับสัตย์แล้ว ขอให้พระองค์ทรงประสบอันตรายประจักษ์ทันตาเห็น    บรรทัดที่ 13-25 เป็นคำขอพร ขอให้อำนาจแห่งกุศลสัตย์จงดลบันดาลให้พระองค์ทรงบรรลุพระนิพพาน บรรณานุกรมศิลาจารึกวัดพระมหาธาตุ น้อมนิจ วงศ์สุทธิธรรม. วรรณคดีสุโขทัย. พิมพ์ครั้งที่๔. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยรามคำแหง , ๒๕๓๔. ราชบัณฑิตยสถาน. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕. กรุงเทพฯ : อักษรเจริญทัศน์ , ๒๕๒๕. สำนักนายกรัฐมนตรี. ประชุมศิลาจารึก ภาคที่๔. โรงพิมพ์สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี , ๒๕๑๕. ดัชนีคำศัพท์ศิลาจารึกวัดพระมหาธาตุ กุสล : ผลบุญ เกอด : บังเกิดขึ้น ใจใส : ด้วยความซื่อตรง ชุนุ : ชุมชน ญา : อย่า ญายใจ : หันไปเข้ากับอีกฝ่ายหนึ่ง ดำกล : คิดค้น ติะตยน : คำว่ากล่าว , ติเตียน ธอรมาน : ความทุกข์ , ความเจ็บปวด นตราย : การกระทำผิด บตัรนิ : ในขณะนี้ ปริชัญา : คำสัญญา , คำสาบาน ปรดิพัท : สัมพันธ์ เมีอ : เมื่อ สเดจ : เลิก หน้า : น้า หมายยิงพัน : คาดว่า อปร : รวมทั้ง , ร่วม อุดัม : บริบูรณ์ อุไทย : ดวงอาทิตย์