ชนเผ่าลาหู่ - บ้าน

ชนเผ่าลาหู่ : บ้าน

ลักษณะบ้าน
บ้านเรือนของเผ่าลาหู่ส่วนมากปลูกยกพื้นใต้ถุนสูง ซึ่งจะใช้เป็นที่เก็บฟืน เสาบ้านเป็นไม้เนื้อแข็ง พื้นฟาก ฝาฟาก มุงด้วยหญ้าคา หรือใบก้อ วิธีมุงหลังคาด้วยหญ้าคาของชาวลาหู่ค่อนข้างแปลก คือ แทนที่จะมัดคาเป็นต้น ๆ เขาใช้มุงฟ่อนทับกันหนาแน่นเช่นเดียวกับวิธีการมุงหลัง คาด้วยหญ้าของชาวยุโรป การมุงแบบนี้ทำให้ใช้ได้ทน และอบอุ่นในฤดูหนาว ตัวบ้านแบ่งออกเป็น 2 ตอน ตอนหน้าเป็นชานนอกชายคา ปูด้วยไม้ฟาก มีบันไดเป็นไม้ท่อนยาวพาด

จากพื้นดินขึ้นไปสู่บ้าน ตอนหลังเป็นห้องสี่เหลี่ยมกว้าง 3-4 เมตร มีฝาสานรอบทุกด้าน สูงประมาณ 1 เมตรครึ่ง ทำด้วยไม้ไผ่ล้วนไม่มีเพดาน ตรงกลางห้อง มีเตาไฟ 1 เตา สำหรับทำอาหาร รอบ ๆ เตาไฟเป็นที่นอน และใช้เป็นที่ต้อนรับแขกด้วย สำหรับบ้านของหัวหน้าหมู่บ้านจะใหญ่โตกว่าบ้านของลูกบ้านราว 2 เท่า มีห้องนอนสำหรับต้อนรับแขก กับห้องนอนของครอบครัว เตาไฟทำไว้ 2 แห่ง เพราะบรรดาแขกผู้ไปเยือนหมู่บ้านจะไปหาหัวหน้าหมู่บ้านก่อน และพักค้างแรมอยู่ภายในบ้านผู้เป็นหัวหน้านั้นเอง

บ้าน (แหย่) ตาม แบบวิธีชาวลาหู่ ก่อนที่เราจะสร้างบ้านตามแบบของชาวลาหู่ เราต้องหาสิ่งเหล่านี้ให้ครบก่อน ซึ่งประกอบด้วยอุปกรณ์ที่จะสร้างบ้านแบบลาหู่ จะมี 4 อย่างใหญ่ ๆ
1. เสาบ้าน
2. คาน
3. แฝกหญ้าคา
4. ไม้ไผ่สับฟากเพื่อทำฝา และพื้นบ้าน

เมื่อได้สิ่งเหล่านี้ครบแล้ว ชาวลาหู่ก็จะหาฤกษ์ หายามว่าวันไหนเหมาะที่จะปลูกบ้าน และจะปลูกบ้านบริเวณไหน หลังจากที่เลือกวันโดยผู้เฒ่า ผู้แก่ที่ จะรู้เรื่องการนับวันได้ดี เพราะว่าผู้เฒ่าจะรู้ดีว่าสร้างวันใหน อยู่แล้วครอบครัวจะมีความสุขกับบ้านที่สร้างขึ้นมา ผู้เฒ่าจะนับวันแล้วบอกกับคนที่จะไปหารือเรื่องจะสร้างบ้าน และสถานที่ได้ แล้วชาวลาหู่ก็จะเตรียมข้าวสาร 3 เมล็ด และเทียนไข 1 คู่เพื่อบวงสรวงเจ้าที่แล้ว จะขุดหลุมในที่ที่เลือกไว้ใส่ข้าวสาร 3 เมล็ดลงไป เอาใบไม้ปิด จุดเทียน พร้อมกับกล่าวเพื่อทำการเสี่ยงทาย ใจความสำคัญของการเสี่ยงทาย คือ “ถ้าเราสามารถปลูกบ้านและอยู่ที่นี้ได้อย่างมีความสุข ขอให้ข้าวสารเกาะกลุ่มกัน แต่ถ้าหากเราปลูกบ้านตรงนี้แล้วทำให้อยู่ไม่มีความสุข หรือไม่สามารถปลูกบ้านตรงนี้ได้แล้ว ขอให้ข้าวสารอยู่คนละที่”

ถ้าเป็นอย่างที่กล่าวเสร็จ ชาวบ้านก็จะช่วยกันสร้างตามแบบที่ ต้องการของเจ้าบ้านนั้น ๆ ไปหลังจากที่ทำการเสี่ยงทายแล้ว ชาวลาหู่จะขุดหลุม แล้วนำน้ำเทลงไปในหลุม เพราะน้ำที่เทลงนั้นมีความเชื่อว่า จะทำไห้เป็นอยู่ดีทำไห้ร่มเย็นดั่งน้ำ และเอาเสาลงเสาต้นแรกที่ชาวลาหู่จะตั้ง คือ เสาที่เป็นศาลพระภูมิ และเป็นหัวนอนของเจ้าของบ้าน หลังจากที่สร้างบ้านเสร็จแล้ว ก็จะทำพิธีไล่สิ่งไม่ดีออกจากบ้าน เนื่องจากมีความเชื่อว่าถ้าไม่ไล่ออกแล้วจะอยู่บ้านหลัง นี้อย่างไม่มีความสุข เมื่อทำพิธีไล่สิ่งไม่ดีออกจากบ้านแล้ว ก็จะเป็นพิธีขึ้นบ้านใหม่ การขึ้นบ้านใหม่นั้น ชาวลาหู่จะฆ่าไก่ 1 ตัว เพื่อทำการเสี่ยงทายเหตุการณ์ภายหน้า นอกจากนี้แล้วจะฆ่าไก่เพิ่มตามแต่ฐานะของเจ้าของบ้าน หลังจากนั้นก็ขนข้าวของเข้ามาอยู่ในบ้าน อย่างมีความสุขต่อครอบครัว

บ้านลาหู่ ที่สร้างเสร็จสมบูรณ์แบบ ตามแบบบ้านลาหู่ (ด้านหน้า)	กำลังก่อนสร้างบ้าน (ลาหู่)	บ้านลาหู่ ที่สร้างเสร็จสมบูรณ์แบบ ตามแบบบ้านลาหู่ (ด้านหลัง)