ชาติพันธุ์ล้านนา - ไทเหนือ

ไทเหนือ

ความเป็นมา

ไทเหนือ ซึ่ง ชาวท้องถิ่นอ่านเป็น “ ไตเหนอ – ไตเหลอ ” คือกลุ่มชนเผ่าหนึ่งในตระกูลไท ตั้งถิ่นฐานอยู่ในบริเวณเมืองมาว (ปัจจุบันอยู่ในอำเภอยุ่ยลี่ เขตปกครองตนเองเต้อหง) คือลุ่มแม่น้ำมาว ซึ่งอยู่ทางตอนใต้ของประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนจีน ในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ ๑๖ ชาวไทเหนือมีความเจริญเป็นอันมาก สามารถตั้งสหพันธ์นครรัฐ “ โกสัมพี ” โดยมีเมืองมาวเป็นศูนย์กลาง แต่ได้ตกอยู่ในอำนาจของจีนมาตั้งแต่ปลายพุทธศตวรรษที่ ๒๐ ใน พ.ศ. ๒๕๒๘ สำรวจพบว่ามีประชากรชาวไทเหนือในเขตต่าง ๆ จำนวนประมาณ ๓๖๐,๐๐๐ คน ส่วนใหญ่ใช้อักษรและภาษาไทเหนือ จึงถูกคนไทถิ่นอื่นในจีนเรียกว่า “ ไทเหนือ ” แต่ชาวไทเหนือนิยมเรียกตนเองว่า ไทหลวง หรือ ไทใหญ่ และเนื่องจากกลุ่มคนดังกล่าวตั้งอยู่ลุ่มแม่น้ำมาว หรือมาวโหลง (มาว หลวง) จึงถูกเรียกว่า ไทมาว อีก ด้วย โดยเฉพาะกลุ่มที่อยู่ตอนเหนือสุดเขตไทใหญ่ในมณฑลยูนนาน โดยอาศัยอยู่ที่เมืองบ่อ เมืองขวัน เมืองกึ่งม้า มีจารีตธรรมเนียมความเป็นอยู่คล้ายชาวไทใหญ่

บริเวณสองฝั่งแม่น้ำมา วโหลงหรือแม่น้ำยุ่ยสี่ได้ชื่อว่าเป็นดินแดนที่อุดมสมบูรณ์ พื้นที่ราบลุ่มแม่น้ำและพื้นที่ราบในหุบเขาเห็นแหล่งเพาะปลูกพืชพรรณ ธัญญาหารที่สำคัญส่วนบนเทือกเขาสลับซับซ้อน นอกจากอุดมไปด้วยป่าไม้ที่มีไม้มีราคาแล้ว ยังอุดมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติล้ำค่า อาทิ ทองคำเงิน หยก อัญมณีจำพวกพลอยทับทิมและสินแร่มีค่าต่าง ๆ เช่น เหล็ก ตะกั่ว ดีบุก พลวง สังกะสี แมงกานีส โคบอลด์ แมกนีเซียม และถ่านหิน

ด้วยความอุดมสมบูรณ์ของ ดินแดนสองฟากฝั่งแม่น้ำมาวแห่งนี้ อาณาจักรไทมาวได้ดำรงความเจริญรุ่งเรืองมาช้านาน มีดินแดนกว้างใหญ่ไพศาลทั้งในจีนและพม่า มีเจ้าฟ้าปกครองสืบต่อกันมาถึง ๔๕ พระองค์ โดยมีระบบการปกครองของตนเองคือแต่ละเมืองจะมีเจ้าฟ้าทำหน้าที่เป็นผู้ปกครอง เจ้าฟ้าองค์ใดเป็นที่ยอมรับนับถือกว้างขวาง มีกำลังคนมาก และมีกำลังทรัพย์มาก ก็สามารถรวบรวมเมืองต่าง ๆ เข้ามาเป็นอาณาจักรได้ ดังที่ “ ขุนลาย ” ได้รวบรวมเมืองต่าง ๆ ของคนไทที่กระจัดกระจายอยู่สองฝั่งแม่น้ำมาวโหลง แล้วสถาปนาราชวงศ์กษัตริย์อาณาจักรมาวขึ้นในปี พ.ศ. ๑๑๑๑ หลังจากที่มีการก่อตั้งอาณาจักรมาวขึ้นมาตั้งแต่ปี พ.ศ. ๕๒๓ โดยสมัยขุนลายนั้นอาณาจักรมาวมีเมืองหลวงชื่อ เมืองไรเมืองรำและต่อมาขุนทีคำได้สร้างเมืองทางขึ้นริมฝั่งแม่น้ำมาวเมื่อ ประมาณปี พ.ศ. ๑๒๐๐

อาณาจักรมาวหรืออาณาจักรไทมาว มีเจ้าฟ้าเป็นผู้ปกครองประกอบไปด้วยนครรัฐ ๙ แห่ง ได้แก่

1. นครรัฐเมืองก๋อง (มีเมืองขึ้นในปกครอง 99 เมือง)

2. นครรัฐเมืองยาง (มีเมืองขึ้นในปกครอง 37 เมือง)

3. นครรัฐเมืองสองสบ (มีเมืองขึ้น 27 เมือง)

4. นครรัฐเมืองมีด (มีเมืองขึ้นในปกครอง 49 เมือง)

5. นครรัฐเมืองนาย (มีเมืองขึ้น 37 เมือง)

6. นครรัฐแสนหวี (มีเมืองขึ้น 49 เมือง)

7. นครรัฐเมืองยองห้วย (มีเมืองขึ้น 39 เมือง)

8. นครรัฐเมืองสีป้อ (มีเมืองขึ้น 27 เมือง)
9. นครรัฐเมืองมาว (มีเจ้าฟ้าปกครองเมืองใหญ่ 8 เมืองรวมทั้งเมืองมาว

ประวัติศาสตร์ของไทเหนือ เริ่มต้นเมื่อประมาณพุทธศตวรรษที่ 12 และบ้างก็ว่าประมาณพุทธศตวรรษที่ 14 ซึ่งมีรายพระนามกษัตริย์และปีที่ปกครองไว้ด้วยและพบว่ามีกษัตริย์ที่สำคัญ 24 พระองค์ คือ

1 ขุนตึ้ง (ขุนตึงคำ) 1306 – 1378

2 ขุนลู 1378 – 1458

3 ขุนไล 1458 – 1494 (ว่างกษัตริย์ 5 – 6 ปี)

4 ท้าวงารุน 1499 – ไม่ระบุปีสวรรคต

5 เจ้าฟ้าหลวงห่มเมืองหรือเจ้าไตฟ้า 1593 – 1605

6 ท้าวโล่โล้ 1605 – 1624 (สิ้นสุดเชื้อสายท้าวงารุนใน พ.ศ. 1638)

7 ขุนฝางคำ 1739 – 1746

8 นางอี่คำแหนง 1746 – 1753

10 เสือข่านฟ้า 1768 – 1821

11 เสือเปี่ยมฟ้า 1821 – 1825

12 เจ้าคำฟ้าหรือ ไตเป่มฟ้าหรือเสือวันฟ้า 1825 – 1828

13 เจ้าวากฟ้า (เสือวากฟ้า) 1828 – 1858 (ว่างกษัตริย์ 9 ปี)

14 เจ้าอ้ายปุก (เสือห่มฟ้า) 1869 – 1873 (ว่างกษัตริย์ 9 ปี)

15 เจ้ากี่ฟ้า (เจ้าไทโป่ง) 1882 – 1888

16 เจ้าไทหลวง 1888 – 1938

17 เจ้าติดฟ้า 1938 – 1957

18 เสืองั่นฟ้า 1956 – 1989 (ว่างกษัตริย์ 3 ปี)

19 เจ้าล่ำก้อนฟ้า 1991 – 2004

20 เสือห่มฟ้า 2004 – 2032

21 เสื่อก่าฟ้า 2032 – 2038

22 เสือเปี่ยมฟ้า 2059 – 2147

23 เสือห่มฟ้า 2059 – 2147

24 เจ้าบ่อแรง 2147 – (เสียอำนาจแก่จีน)