เครื่องมือของใช้ล้านนา - ก้อม

ก้อม

ก้อม เป็นเครื่องดักนกชนิดหนึ่ง ใช้ไม้ไผ่เป็นคันแร้ว มีตาข่ายสำหรับคลุม นกบินหนีออกไปไหนไม่ได้ ลักษณะรูปร่างเรียว ไม้ซึ่งอ่อนโค้งงอนี้เอง ชาวบ้านจึงเรียกชื่อเครื่องดักนกชนิดนี้ว่า “ ก้อม ” เพราะมีความหมายว่าอ่อนโค้งหรือค่อมเตี้ยลง

ก้อม ใช้ดักนกเกือบทุกชนิด โดยใช้ตาข่ายผูกติดเรียวไม้เหลากลม ๆ ๒ เรียว แต่ละเรียวมีความยาวประมาณ ๕๐ เซนติเมตร ดึงเรียวไม้ให้โค้งเป็นวง ปลายไม้มัดติดกับไม้โค้งอีกวงหนึ่งมีขนาดเท่ากัน ทำไม้ยึดเป็นเดือยกับฐานไม้แผ่นบาง ๆ เรียวไม้ ๒ วง ที่ผูกตาข่ายไว้ บางทีชาวบ้านเรียกว่า ปีกผีเสื้อซึ่งขยับปีกได้ เพราะมีเชือกผูกกับคันแร้ว ใช้ไม้ไผ่เหลาคันแร้วให้ติดผิวยาวประมาณ ๑ - ๒ เมตร โคนคันแร้วเสี้ยมแหลมเข้าเดือยกับไม้ฐานตั้ง ให้เดือยทะลุยาวออกมาเพื่อใช้เป็นที่ปักยึดดิน ใช้เชือกผูกกับปลายคันแร้วดึงเชือกตึง คันจะโค้งโก่งลงมามัดกับไม้ปิ่น ถัดจากปิ่นลงมาข้าล่างใช้เชือกมัดแยกกันเป็น ๒ เส้น เส้นหนึ่งมัดไขว้กับปีกผีเสื้อด้านหนึ่ง อีกเส้นมัดกับปีกผีเสื้ออีกด้านเช่นกัน เวลาใช้ก้อมจะดึงคันแร้วให้โค้งลงมา ให้ปิ่นขัดกับไม้ขวางตรงใต้โค้งเล็ก ๆ ที่เป็นแกนกลาง ไม้ขัดผูกหรือเสียบอาหารนก เช่น ผลไม้ เนื้อสัตว์ต่าง ๆ ไว้ เมื่อดักนกปีกผีเสื้อทั้ง ๒ ข้าง ซึ่งทำหน้าที่คลุมตัวนกหรือตะปบนกให้อยู่ในตาข่าย จะกางปีกออกเมื่อนกจิกกินเหยื่อ ไม้ขวางขัดกับปิ่นจะหลุดออก คันแร้วจะดีดเต็มแรง เส้นเชือกมัดกับปีกผู้เสื้อ ๒ ข้างจะกระตุกให้ประกบกัน ทำให้นกติดอยู่ภายในตาข่ายที่มีลักษณะคล้ายถุง นกจะหนีออกไปไม่ได้

ชาวบ้านที่เคยใช้ก้อมดักนกในอดีตนั้น ได้รับรูปแบบ วิธีการดักนก มาจากชาวเขาเผ่าต่างๆ ในขณะนี้ทั้งชาวเขาและชาวบ้าน ไม่มีการใช้ก้อมดักนกเหมือนเดิมอีกแล้ว

ผู้ให้ข้อมูล

๑ . ถัง ศรีพระจันทร์ , นาง อายุ ๖๘ ปี บ้านเลขที่ ๔๑ หมู่ ๒ ต . เนินกุ่ม อ . บางกระทุ่ม จ . พิษณุโลก

๒ . ผล ใจซื่อ , นาย อายุ ๖๐ ปี บ้านเลขที่ ๔๓ หมู่ ๒ ต . เนินกุ่ม อ . บางกระทุ่ม จ . พิษณุโลก

๓ . พิน เมืองเขียวหวาน , นาย อายุ ๖๙ ปี บ้านเลขที่ ๑๑๑ หมู่ ๒ ต . นาเฉลียว อ . หนองไผ่ จ . เพชรบูรณ์

๔ . สภาพ ทัพพรหม , นาง อายุ ๖๒ ปี บ้านเลขที่ ๘๓ หมู่ ๔ ต . ตะพานหิน อ . ตะพานหิน จ . พิจิตร

๕ . ไสว อ่ำปลี , นาย อายุ ๖๗ ปี บ้านเลขที่ ๒๑ หมู่ ๕ ต . บ้านกล้วย อ . เมือง จ . สุโขทัย