การละเล่นพื้นบ้านภาคกลาง - หนังใหญ่วัดขนอน อำเภอโพธาราม

หนังใหญ่วัดขนอน อำเภอโพธาราม

ภาค     ภาคกลาง
จังหวัด  ราชบุรี

• อุปกรณ์และวิธีการเล่น

อุปกรณ์ ได้แก่ แผ่นหนัง เขม่าก้นหม้อหรือเถ้าจากกาบมะพร้าว น้ำข้าว ใบฟักข้าว สิ่ว มุก สีธรรมชาติ ไม้ไผ่
วิธีการเล่น หนังใหญ่ประกอบด้วย
๑. ตัวหนังที่ใช้เชิดต้องใช้ช่างฝีมือแกะสลักลวดลายเชิงจิตรกรรมอันวิจิตรบรรจง
๒. ดนตรีประกอบ เป็นการรวมของการแสดงดนตรีวงใหญ่ วงมโหรีปี่พาทย์ ด้วยการบรรเลงทั้งบทร้อง บทพากย์ บทเจรจา
๓. คนเชิด นับเป็นศิลปะการแสดงนาฎศิลป์ชั้นสูง ท่วงท่าการเชิดประกอบบทพากย์ บทร้องต้องดำเนินไปอย่างมีลีลา ที่จะให้ผู้ชมบังเกิดจินตภาพคล้อยตามอย่างเพลิดเพลินสนุกสนาน

• โอกาสหรือเวลาที่เล่น

การแสดงหนังใหญ่ นับเป็นมหรสพที่ชาวไทยนำมาแสดงกันนานหลายร้อยปี จากหลักฐานในกฎมณเฑียรบาล พ.ศ. ๒๐๐๑ สมัยพระบาทสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถแห่งอยุธยาตอนต้น ได้บันทึกไว้ว่าหนังใหญ่เป็นมหรสพที่นิยมในสมัยนั้น แต่ไม่ปรากฏหลักฐานว่าเป็นวัฒนธรรมของใคร เพราะการแสดงชนิดเดียวกันนี้เผยแพร่อยู่ในทวีปเอเซีย นับตั้งแต่วัฒนธรรมอินเดียและวัฒนธรรมจากอาณาจักรศรีวิชัย การแสดงหนังใหญ่ยังคงนิยมแสดงกันอย่างต่อเนื่องมาถึงสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒ มีช่างฝีมือแกะตัวหนังใหญ่ได้สวยงาม วิจิตรบรรจงมีสีสันสวยงามตระการตา เฉพาะชุดพระนครไหว หนังชุดนี้ถูกไฟไหม้ พ.ศ. ๒๕๐๓ การแสดงหนังใหญ่เป็นมหรสพที่เล่นในตอนกลางคืน อุปกรณ์ที่ใช้แสดงมีตัวหนัง ผู้เชิด คณะผู้เล่นวงมโหรีปี่พาทย์ ผู้ร้อง ผู้พากย์ ที่นิยมแสดงมากที่สุด คือ เรื่องรามเกียรติ โดยเลือกตอนใดตอนหนึ่งเช่นเดียวกับการแสดงโขน

• คุณค่า / แนวคิด / สาระ

หนังใหญ่วัดขนอน อำเภอโพธาราม จังหวัดราชบุรี เป็นหนังใหญ่ที่เหลือไว้ให้ศึกษาและชมอย่างครบชุด หนังใหญ่เป็นมหรสพที่เก่าแก่และได้รับการยกย่องว่าเป็นการละเล่นชั้นสูงของ ไทย เป็นที่รวมศิลปะหลายแขนง ไม่ว่าการออกแบบลวดลายไทยเชิงจิตรกรรม ผสมผสานกับช่างฝีมือแกะสลักนำมาผนวกกับศิลปะทางดนตรี โขน ละคร และวรรณกรรม จึงเป็นความงามที่เกิดจากภาพอันวิจิตร ซึ่งเคลื่อนไหวอย่างมีชีวิตตามลีลาของนาฎศิลป์ชั้นสูง โดยฝีมือของคนเชิดประกอบ การพากย์ และเจรจา จึงนับได้ว่าหนังใหญ่เป็นมหรสพไทยที่รวบรวมศิลปะทางการดนตรีไทย วรรณกรรมไทย และการแสดงโขนละครไว้ในเรื่องเดียวกันไว้ครบถ้วน