พิธีกรรมภาคใต้ - พระยายม

พระยายม

ภาค     ภาคใต้
จังหวัด  พังงา

• ช่วงเวลา วันอาทิตย์ ตั้งแต่เวลา ๘.๓๐ น. เป็นต้นไป

• ความสำคัญ

พระยายมเป็นชื่อของการเข้ารักษาโรคแบบพื้นบ้าน ในอำเภอตะกั่วทุ่ง จังหวัดพังงา

• พิธีกรรม

อุปกรณ์ในการรักษา
๑. ธงสีดำจำนวน ๓ อัน เป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสขนาด ๘๐ x ๘๐ เซนติเมตร ด้ามยาวประมาณ ๑ เมตร บนผืนธงเขียนตัวอักษรจีนสีแดง เป็นรูป ๘ เหลี่ยมซ้อนกันหลายชั้น ในการรักษาแต่ละครั้งจะใช้ธงอันไหนขึ้นอยู่กับ อาจารย์ที่มาเข้าทรงจะเป็นผู้หยิบเอง
๒. ดาบสองคม มี ๔ เล่ม จะใช้เล่มใดแล้วแต่อาจารย์ผู้เข้าทรงเช่นกัน แต่มีข้อยกเว้น คือจะไม่ใช้กับพระหรือนักบวชต่างๆ ที่มารักษา
๓. เข็มยาวประมาณ ๑ ฟุต ๑ เล่ม ใช้ลงอักขระบนเครื่องยาสมุนไพร
๔. ตะเกียงน้ำมันที่ทำด้วยอ่างแก้วตะเกียงน้ำมันดวงนี้จะถูกจุดตลอดเวลา (ตะเกียงนี้จะไม่มีการดับเลยตั้งแต่วันที่เริ่มรักษาจนปัจจุบันเป็นเวลา ประมาณ ๓๖ ปี) จึงต้องคอยเติมน้ำมันไว้ (น้ำมันที่ใช้คือ น้ำมันมะพร้าว)
๕. บนหิ้งบูชามีพระพุทธรูป และรูปหล่อพระเกจิอาจารย์ต่างๆ จำนวนมาก นอกจากนั้นแล้วยังมีเครื่องใช้ต่างๆ ในพิธีกรรม เช่น ธง ดาบสองคม กาน้ำชา สมุดเล่มใหญ่ ปากกา ฯลฯ รวมถึงใบไม้ที่ใช้เป็นเครื่องยาสมุนไพรในวันนั้น

• วิธีการรักษา

เริ่มด้วยการเข้าทรงโดยหมอจะนุ่งกางเกงขาก้วยสีขาว บางครั้งสวมเสื้อ บางครั้งไม่สวมเสื้อ แล้วเข้านั่งประจำที่หน้าหิ้งบูชาสำหรับการประกอบพิธี นั่งทำสมาธิสักครู่หนึ่ง พระยายมจะเข้าประทับทรง
หลังจากเข้าทรงแล้ว จะมีขั้นตอนการรักษาตามลำดับความสำคัญดังนี้
๑. หมอจะหยิบธงผืนใหญ่มาสบัดไปมา ๓ ครั้ง เสร็จแล้วใช้ดาบฟันท่อนแขนซ้าย ๓ ครั้ง หลับตา ใช้ผืนธงคลุมหน้าไว้
๒. ผู้ป่วยที่มารับการรักษาจะเข้านั่งประจำที่ที่จัดไว้ และเล่าอาการป่วยให้หมอฟัง เมื่อทราบอาการแล้วจะใช้ธงผืนใหญ่สะบัดที่ผู้ป่วย ๓ ครั้ง แล้วจึงพูดคุยกับผู้ป่วยถึงสาเหตุ อาการของความเจ็บป่วย แนะนำวิธีการรักษาสุขภาพ การป้องกันโรค และพูดคุยเกี่ยวกับเรื่องสิ่งแวดล้อมโดยทั่วไปพร้อมทั้งให้กำลังใจแก่ผู้ ป่วย
๓. ใช้ธงคลุมศีรษะหมอ แล้วหยิบใบไม้ที่วางอยู่บนโต๊ะนำมาเสกเป่าใช้เข็มเล่มใหญ่ลงอักขระบนใบไม้ แล้วนำใบไม้เหล่านั้นวางบนแขนซ้าย ใช้ดาบฟัน ๓ ครั้ง ให้ขาดเป็นชิ้นๆ เสร็จแล้วเขียนสลากยาส่งให้แก่ผู้ช่วยหมอพร้อมกับใบไม้ที่เสกแล้ว เพื่อจัดเครื่องยาตามรายการซึ่งหมอเขียนให้
๔. หมอจะใช้ธงสะบัดใส่ผู้ป่วยอีก ๓ ครั้ง พร้อมทั้งประพรมน้ำมนต์ให้ผู้ป่วยเป็นอันเสร็จพิธี

• สาระ

พระยายมเป็นสถานให้บริการด้านการรักษาโรค และ เป็นที่พึ่งในทางจิตใจของผู้คนในท้องถิ่นจังหวัดพังงาและจังหวัดใกล้เคียง ช่วยแบ่งรับภาระของสถานพยาบาลทางราชการในด้านการรักษาโรค