ประตูหลง เกมฝึกทักษะการวางแผนและการตัดสินใจ

ประตูหลง เกมฝึกทักษะการวางแผนและการตัดสินใจ
ศรีจันทรัตน์  กันทะวัง - ผู้เขียน

     แสงแดดอ่อนยามเช้าต้นฤดูหนาวสาดแสงให้ความอบอุ่นแก่บรรดาชีวิตแห่งท้องทุ่งนิคมกิ่วลม ผู้ใหญ่ต่างพากันหาบตะกร้าบรรจุของจำเป็นไปนาเพื่อเก็บเกี่ยวข้าวที่เหลืองแก่ได้ที่ เด็กเล็ก ๆ อยู่บ้าน เพราะไปนาก็ยังช่วยเหลือการงานในท้องนาไม่ได้

     วันนี้วันเสาร์กิ่งไผ่ไม่ต้องไปโรงเรียน แต่กิ่งไผ่ก็ตื่นแต่เช้าพร้อมแม่และรีบไปลานโล่งหลังบ้านก่อนใคร ๆ เพื่อกวาดลานเล่นประตูหลง กิ่งไผ่ตั้งใจกวาดเศษหินเศษดินและใบไม้ที่ร่วงหล่นลงมาให้ออกจากทางวิ่ง ถึงแม้ลู่วิ่งเดิมจะไม่ค่อยมีขยะดังกล่าว เพราะวิ่งเล่นจนลู่วิ่งแน่นและลึกจากเดิมตั้งหลายนิ้วแล้วก็ตาม

     เสียงไม้กวาดที่ทำจากหญ้าขัดแห้งดังแกวก ๆ ๆ ๆ เศษใบไม้เศษดินก้อนเล็กก้อนน้อยกระเด็นตามแรงไม้กวาดของกิ่งไผ่ที่มุ่งมั่น จะทำให้ลู่วิ่งประตูหลงมีอุปสรรคกับเท้าน้อย ๆ นิ่ม ๆ บอบบางให้น้อยที่สุด กิ่งไผ่คิดว่าตอนสาย ๆ คงมีเพื่อนไม่ต่ำกว่า 10 - 20 คน มาเล่นประตูหลงเหมือนเมื่ออาทิตย์ที่ผ่านมา

     ประตูหลงหรือเขาวงกต เป็นเกมการละเล่นของเด็ก ๆ ท้องทุ่งชนบทกิ่วลม ที่ให้ความสนุกสนาน ฝึกทักษะและไม่สิ้นเปลืองวัสดุอุปกรณ์จำเป็นในการเล่นและการทำประตูหลง ใช้ทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่ คือใบไม้แห้งและวิธีการกวาดทำความสะอาดเท่านั้น โดยจะใช้ไม้กวาดทางมะพร้าวหรือหญ้าขัดแห้งกวาดเศษหินเศษดิน เศษใบไม้ กองด้านข้างเพื่อทำเป็นขอบ ทำเหมือนลู่วิ่งนักกีฬา แต่จะทำให้คดเคี้ยว และโค้งไปมาแล้วแต่จะจินตนาการ อาจขึ้นเนินลงเนิน ระยะทางจะสั้นจะยาว ลู่วิ่งช่วงไหนกว้างหรือแคบหรือจะให้วนรอบต้นไม้ก็ได้ หรือจะให้มีทางออกทางตันเพื่อให้หลงทาง ยิ่งมีทางหลอกล่อมากความสนุกสนาน ท้าทาย การใช้สติปัญญาของผู้เล่นก็มีมากขึ้น

     การเล่นจะเล่นเดี่ยวหรือเป็นทีม 2 - 3 คนก็ได้ ความสนุกสนานและความโกลาหลก็จะแตกต่างกันไป เมื่อพรรคพวกมาพร้อมกันแล้ว จะแบ่งผู้เล่นเป็น 2 ฝ่าย คือ ฝ่ายที่เป็นนักล่าจะเป็นตัวแทนของสัตว์ร้าย ไม่ว่าจะเป็นเสือ สิงโต หรือหมาจิ้งจอก อีกฝ่ายจะเป็นผู้ถูกล่า เช่น กระต่าย กวาง ม้า นก เป็นต้น เมื่อผู้ล่าวิ่งทันและแตะส่วนใดส่วนหนึ่งในร่างกายของเหยื่อ ผู้ล่าก็จะออกจากเกม เหยื่อที่ถูกแตะจะกลายเป็นนักล่าไล่วิ่งเหยื่อคนต่อ ๆ ไป จนกระทั่งเหลือเหยื่อเป็นคนสุดท้าย ถือว่าเหยื่อคนนั้นชนะในเกมถ้าเล่นเดี่ยว นักล่าจะมีเพียงคนเดียว และผู้ล่าก็จะมีอิสระในการวิ่งหนีตามลำพังเช่นกัน แต่หากเล่นจับคู่ นักล่าที่มีเพียงคู่เดียวก็จะไล่ล่าเหยื่อที่จับเป็นคู่ ๆ เช่นเดียวกันกับที่เล่นเป็นทีม อาจเป็น 3 คน ผู้ล่า เพียง 3 คน ก็จะไล่ล่าเหยื่อที่จับมือกันเป็นทีม วิธีเลือกว่าจะเล่นเดี่ยว เป็นคู่ หรือเป็นทีม แล้วแต่ความสมัครใจและข้อตกลงของผู้เล่น เพราะถ้ามีสมาชิกมาก เล่นแบบมีผู้ล่าเดี่ยวก็จะทำให้ผู้ล่าเหนื่อยในการวิ่งไล่จับเหยื่อซึ่งมีมาก

     เล่นเดี่ยว ผู้เล่นจะมีอิสระมีความคล่องตัวในการหลบหนีสูงและถนัดตามที่ตนเองวางแผน ตัดสินใจเอง

     เล่นเป็นคู่หรือทีม 3 คน ผู้ถูกล่าและเพื่อนนักล่าจะต้องจับมือในเกมตลอดห้ามปล่อยมือ ถ้าปล่อยมือหรือแตกออกจากกันทีมนั้นจะต้องแพ้และเป็นผู้ไล่ล่าเหยื่อต่อไปการเล่นคู่หรือเล่นทีม เป็นการจำลองสถานการณ์ของสัตว์ที่มีลูกอ่อน การตัดสินใจของคนในกลุ่มหรือใครคนใดคนหนึ่งในทีมที่จะหนี จะต้องมีภาระช่วยเหลือคนที่อ่อนแอในกลุ่ม ต้องประสานงานในการตัดสินใจ สิ่งที่ได้จากการเล่นเป็นคู่หรือเป็นทีมก็คือ น้ำใจ และการรับฟังการตัดสินใจและความคิดเห็นของผู้อื่น      คนในสมัยโบราณช่างมีความคิดที่จะสั่งสอนบุตรหลานจากการละเล่น นอกจากได้ความสนุกสนานเพลิดเพลินแล้ว ยังแทรกคุณธรรมและสั่งสอนในเรื่องความผิดพลาดที่เกิดจากการขาดความระมัดระวัง หรือประมาทในการเล่นเกมเด็ก ๆ จะเพลิดเพลินกับเกมประตูหลงหรือเขาวงกตจนแทบลืมกินข้าวกลางวันจนพ่อแม่ต้องมาตาม ยิ่งมีผู้เล่นมากเท่าใด ความสนุกสนานเสียงกรีดร้องตกใจที่หนีจากการไล่ล่าของเพื่อน ๆ ที่สมมติว่าเป็นสัตว์นักล่าตัวร้าย เด็ก ๆ จะวิ่งหนีและหาทางหลบหลีกให้พ้นเงื้อมมือของนักล่า เพื่อให้เหลือตนเองเป็นคนสุดท้าย      ความสนุกสนานของประตูหลงของเด็ก ๆ อยู่ที่การวางแผนในการหนีและวิ่งให้เร็วที่สุดเพื่อไม่ให้เพื่อนนักล่าไล่ตามทันและใช้มือแตะส่วนใดส่วนหนึ่งของร่างกาย ถือว่าถูกจับได้และตนเองก็จะกลายเป็นสัตว์นักล่าแทน ส่วนเพื่อนที่เป็นสัตว์นักล่าเดิมก็จะต้องออกจากเกมนี้ไป คนที่แข็งแรงวิ่งเร็วและวางแผนการหนีเพราะลู่วิ่งของประตูหลงก็สลับซับซ้อนมีทางตันทำให้หลงทางได้ ผู้วิ่งจะต้องไม่ให้ตนเองสู่ทางตันหรือหลงทางได้ถึงแม้จะชำนาญทางบางครั้งเมื่อเวลาจวนตัวทำให้ตกใจ ความเร่งรีบต้องหนีให้เร็วที่สุดและไวที่สุด ประกอบกับเพื่อนที่อยู่ในลู่วิ่งจำนวนหลายคน การตกใจและตัดสินใจในเวลาจำกัดก็ทำให้หลงทางและเข้าสู่ทางตันได้ แต่เด็ก ๆ ก็จะพยายามที่จะหาทางกลับให้ไวที่สุดก่อนเพื่อนนักล่าจะมาแตะตัว

     ที่ลานโล่งหลังบ้านของกิ่งไผ่มีเสียงหวีดร้องตกใจสุดเสียงของเด็กหญิง ตัวเล็ก ๆ อย่างเช่น น้องบีและ น้องเมย์ที่มีอายุน้อยกว่าเพื่อน นักวิ่งขายาวและเร็วของน้องแมว วิ่งเร็วและแข็งแรงอย่างน้องแขกและน้องโอ๋ ส่วนน้องทิพย์วิ่งไม่ไวแต่วางแผนหลบหนีจากเพื่อนนักล่าได้ดี เกมแล้วเกมเล่าที่เด็ก ๆ จะแก้ตัวและเริ่มใหม่สำหรับการผิดพลาดในการตัดสินใจครั้งก่อนที่อาจตกใจหรือ แก้ปัญหาเฉพาะหน้าได้อย่างเกมที่ผ่านมา น้องเมย์ร้องเสียงหลงสุดเสียงทำให้จักรตกใจไม่กล้าแตะตัวน้องเมย์ น้องเมย์ได้โอกาสก็วิ่งหลบหนี ได้เล่นเกมต่อจนเป็นผู้ชนะในเกมที่แล้วเพราะเหลือน้องเมย์คนเดียว

     ประตูหลง เกมการละเล่นที่ถ่ายทอดต่อ ๆ กันมาหลายชั่วอายุคนเหมาะสำหรับเด็กชนบท เพราะเป็น เกมฝึกการออกกำลังกาย เพิ่มทักษะความแข็งแรงของกล้ามเนื้อของเด็ก ๆ กระบวนการตัดสินใจในระยะกระชั้นชิด เวลาน้อย การวางแผนหลอกล่อกันเป็นการออกกำลังกาย ที่สำคัญคือ เสียงเจี๊ยวจ๊าวสนุกสนานจากการละเล่นเพลินจนลืมกินข้าวกลางวัน

     ประตูหลง เป็นความสนุกสนานที่ตนเองใช้ร่างกาย สติปัญญาเล่นเอง โดยไม่ใช้ตัวแทนเหมือนเกมคอมพิวเตอร์ ความสนุกสนานจากประตูหลงเรียกเสียงหัวเราะ เสียงเจี๊ยวจ๊าว เสียงเชียร์ให้อีกฝ่ายถูกล่าหนีให้เร็วที่สุด หรือ เชียร์เพื่อนนักล่าให้วิ่งให้ทันเหยื่อ ความโกลาหลหนีเอาตัวรอดเพื่อจะเป็นผู้ชนะการกีดขวางกั้นของผู้เล่นขณะวิ่ง หนีอยู่ในลู่วิ่ง บางเกมผู้ที่วิ่งเร็วที่สุดก็เป็นผู้แพ้ บางครั้งความโชคดีที่ผู้วิ่งช้าหรืออ่อนแอที่สุดไม่ได้อยู่ในสายตาของผู้ล่า จนเป็นผู้ชนะได้ ประตูหลงจึงเป็นอยู่ในใจชาวชนบทที่ทำให้มีโอกาสมีชัยชนะนอกจากโชคดีและการ วางแผน ร่างกายที่แข็งแรงและสติปัญญาในการตัดสินใจและแก้ตัวใหม่ในเกมต่อไป

ทำเลสถานที่ที่ใช้ทำประตูหลง
     1. เด็ก ๆ จะเลือกบริเวณใต้ต้นไม้ เพราะอากาศไม่ร้อนจากแสงแดด อาจเป็นสวนหลังบ้านที่มีต้นลำไย
ขนุน มะขาม มะม่วง เป็นต้น
     2. มีเศษใบไม้ร่วงนำมาป้องเป็นขอบลู่วิ่ง โดยเด็ก ๆ จะกวาดเศษใบไม้ออกจากลู่วิ่งเล่นและทำทางตัน
ทางออกทางหลอก ลู่แคบบ้าง กว้างบ้าง โค้งไปมาตามสภาพพื้นที่
     3. การทำทางตันทางหลอกให้หลงให้สลับซับซ้อน และท้าทาย ยิ่งมีประตูหรือทางหลงมาก ๆ ทางตันมาก ๆ ก็ท้าทายสนุกสนานเพิ่มเสน่ห์ให้ประตูหลงยิ่งขึ้น เพราะการตัดสินใจผิด ๆ ถูก ๆ เมื่อสถานการณ์จวนตัวทำให้ เป็นที่สนุกสนาน

นอกจากความสนุกสนานแล้วประตูหลงยังให้มากกว่านั้น
     1. เป็นกุศโลบายในการออกกำลังกายเพิ่มทักษะความชำนาญในการวิ่ง
     2. ให้สติ ฝึกการตัดสินใจในระยะเวลาจำกัดเมื่อพบเจอเหตุการณ์จวนตัว
     3. ฝึกความมีน้ำใจในการเล่นเป็นทีม การช่วยเหลือผู้ที่อ่อนแอกว่า
     4. ฝึกอารมณ์การเชียร์หรือยั่วยวนอารมณ์ของผู้ถูกล่า ถ้าผู้ใดควบคุมอารมณ์ไม่ได้จะหงุดหงิด
     5. เป็นการเตรียมตัวเพื่อจะเป็นผู้ใหญ๋และหาของป่าเพื่อยังชีพของชาวชนบทที่จะต้องอ่านใจเหยื่อ
เพื่อเป็นผู้ใหญ่ หาเลี้ยงครอบครัว

     วันนี้กิ่งไผ่ดีใจที่มีผู้มาเล่นประตูหลงมากกว่าอาทิตย์ที่แล้ว มีเพื่อนใหม่จากบ้านใหม่รัตนาคมอีก 6 - 7 คน มาขอเล่นด้วย ทำให้ลู่วิ่งได้ใช้คุ้มค่า ก่อนที่จะแยกย้ายกันกลับตอน 5 โมงเย็น กิ่งไผ่ภูมิใจที่ประตูหลงของกิ่งไผ่มีเสน่ห์มาคนมาเล่นเพิ่มขึ้นทุกอาทิตย์