วันที่เอกสารถูกสร้าง: 
19/02/2009
ที่มา: 
http://www.monstudies.com

คติคำสอนมอญ ตอน 3
พระมหาจรูญ ญาณจารี

คติคำสอนเป็นคำสั่งสอน ที่คนเฒ่าคนแก่ ในแต่ละท้องถิ่น ได้ยึดถือเป็นแนวทางประพฤติปฏิบัติ ในชีวิตประจำวัน และ สอนลูกสอนหลาน ให้ดำรงตนในทางที่ถูกต้องตามจารีต ประเพณีของบรรพชน คติคำสอน จะแฝงไปด้วยข้อคิดที่เป็น ประโยชน์ สะท้อนให้เห็นถึง คติความเชื่อ ระบบความคิด และ วิถีชีวิตของกลุ่มชน ประยุกต์ใช้ได้ กับทุกยุคทุกสมัย

คำสอนมอญ


ความหมาย   หูของพระราชา สายตาของแร้ง 

ธรรมดา ของพระราชา ย่อมจะมีข้าทาสบริพาร และ บุคคลที่รับสนองงาน ต่างพระเนตรพระกรรณเป็นจำนวนมาก ฉะนั้นจึงรับรู้เหตุการณ์และสถานการณ์ทุกอย่างได้เร็วกว่า และได้มากกว่าบุคคลทั่วไป  แร้งได้ชื่อว่าเป็นสัตว์ที่มีสายตาไว และยาวไกลมาก สามารถมองเห็นเหยื่อที่อยู่ในระยะไกล ๆ ได้
สำนวนนี้ ใช้ในเชิงยกย่องบุคคลที่สามารถปรับตัว  รับรู้และเรียนรู้สิ่ง ที่เข้ามาในชีวิตประจำวัน พร้อมทั้งคว้าโอกาส ที่เข้ามาได้อย่างรวดเร็ว เรามักเรียกบุคคลประเภทนี้ว่า คนหูไวตาไว  

คำสอนมอญ  

ความหมาย   คนใบ้  นอนฝัน
คนใบ้คือคนที่พูดไม่ได้แต่มีความรู้สึกนึกคิด เช่นเดียวกับคนทั่ว ๆ ไป เมื่อนอนแล้วฝัน ก็อยากจะเล่าเรื่องที่ตนฝัน เห็นให้คนอื่นได้รับรู้ แต่ก็ไม่รู้จะถ่ายทอด ให้คนอื่นได้รับรู้ อย่างไร  ทำให้รู้สึกอึดอัดใจ
สำนวนนี้ ใช้เปรียบลักษณะบุคคลที่ตกอยู่ในสภาพ พูดไม่ออก พูดไม่ได้  คือไม่อาจจะสามารถพูดได้ เพราะความ จำเป็นอย่างใดอย่างหนึ่งบังคับ ดังบทเพลงยาวกรมหมื่น สถิตย์ธำรงนาสวัสดิ์ ว่า

“ แต่ตัวพี่ไร้ผู้จะคู่คิด  
เหมือนน้ำท่วมปากปิดไม่อาจอ้า
ครั้นจะแจ้งแพร่งพรายหลายหูตา
สงสารหน้าขนิษฐ์น้อยจะพลอยอาย”  

คำสอนมอญ

ความหมาย  ประกอบอาชีพอย่างผู้ร้าย ใช้วาจาอย่างผู้ดี

ในสังคมปัจจุบันที่ยอมรับบุคคล ที่ฐานะทางการเงิน มากกว่าคุณธรรม ทำให้บุคคลที่ประกอบอาชีพ ในทางที่ไม่ชอบแต่มีฐานะร่ำรวย มักจะได้รับการยอมรับว่าเป็นคนดี มีหน้ามีตาจากสังคม  แม้เบื้องหลังแล้ว หาได้เป็นเช่นนั้นไม่  ประเภทพูดดีใส่ตัว พูดชั่วให้คนอื่น (เอ๊ะ! นี้มันนักการเมือง บ้านเรานี่หว่า)
สำนวนนี้ ใช้เพื่อเปรียบเปรยบุคคลที่มักแสดงตัวว่า เป็นดีมีศีลธรรม แต่กลับประพฤติชั่ว ดังบทกลอนของคุณรัตนา สถิตานนท์ ว่า
มือถือสากทุบหัวปลาเป็นว่าเล่น
ปากว่าเป็นคนดีมีศีลสัตย์
อ้างศีลธรรมจรรยาสารพัด
เขารู้ชัดปากกับใจไม่ตรงกัน


คำสอนมอญ


ความหมาย  ดอกไม้หอมคนอยากจะทัด สาวงามเขาอยากทำสะใภ้

ธรรมดาของดอกไม้หอม เหล่าหมู่ภมรก็ชอบตอมไต่ เป็นที่ต้องใจของคนทั่วไป อยากจะเด็ด อยากจะดม อยากจะ ชื่นชมเป็นของตัว เช่นเดียวกับสาวงาม ย่อมเป็นที่หมายตาของ พ่อแม่ฝ่ายชายที่ต้องการหา ให้ลูกชายจะได้เป็นสะใภ้ของตน
สำนวนนี้ เป็นการสอนหญิงให้รู้จักรักเนื้อสงวนตัว เพื่อจะรักษาคุณค่าของตนไว้ เพราะของดีจะต้องมีคุณค่าในตัว ของมัน หากไร้ซึ่งคุณค่าแล้ว ราคาสิ่งนั้นก็จะหมดไป


คำสอนมอญ



ความหมาย แต่งงานไม่สอบถาม เขียนหนังสือไม่ตรวจทาน

การแต่งงาน เป็นสิ่งสำคัญประการหนึ่งในชีวิต คติ การแต่งงานในสังคมคนมอญ มีเรื่องผีประจำตระกูลเข้า    มาเกี่ยวข้องด้วย  ผีประจำตระกูลในมิติมอญ เป็นสัญลักษณ์แห่งบุคคล ที่มีสายเลือดเดียวกัน เป็นเครือญาติกัน คนมอญ ห้ามคนที่เกี่ยวข้องกัน หรือเป็นเครือญาติแต่งงานกัน (ทันสมัยกว่าการแพทย์เสียอีก) หากไม่ได้สอบถามให้ดีเสียก่อน ว่า เป็นใคร มาจากไหน นับถือผีอะไร จะเกิดความเสียหายใน ภายหลังได้ เหมือนสำนวนที่ว่า แต่งงานผิด คิดจนตัวตาย เช่นเดียวกับการเขียนหนังสือ เมื่อเขียนเสร็จแล้ว แต่ไม่ได้ทาน ความผิดพลาดก็จะเกิดขึ้นได้
สำนวนนี้ เป็นการสอนให้รู้จักรอบคอบ ก่อนที่จะทำ อะไรลงไป จะต้องพิจารณาใคร่ครวญให้ดีเสียก่อน แล้วค่อยทำ

คำสอนมอญ

ความหมาย   ลูกพบแม่  หนุ่มพบสาว
ลูกน้อยเมื่อได้เห็นหน้าแม่ย่อมจะแสดงอาการ ลิงโลด ดีใจที่จะได้เข้าไปอยู่ ในอ้อมกอดแม่ เป็นความไร้เดียงสาของ เด็กที่ต้องการไออุ่น  หนุ่มเมื่อพบสาวที่ตนชอบพอ ก็จะแสดงอาการดีใจจนลืมตัว
สำนวนนี้ ใช้ในลักษณะว่าประชดประชันกับบุคคล ที่ได้สิ่งที่ถูกใจหรือชอบใจแล้ว แสดงอาการตื่นเต้นดีใจจน ออกนอกหน้านอกตา  ประหนึ่งบทกลอนของคุณรัตนา สถิตานนท์ ว่า

ปลากระดี่โดดกระดิกระริกรื่น
ด้วยชุ่มชื่นหยาดชลได้ฝนใหม่
เปรียบเหมือนคนระริกรี้ด้วยดีใจ
จนใครใครเห็นชัดถนัดตา