แหล่งโบราณคดีภาคเหนือ - แหล่งโบราณคดีเขาสมอแครง

แหล่งโบราณคดีเขาสมอแครง

ภาค     ภาคเหนือ
จังหวัด  พิษณุโลก

• สถานที่ตั้ง ในตำบลวังทอง อำเภอวังทอง จังหวัดพิษณุโลก

• ประวัติความเป็นมา

หลักฐานพงศาวดารและตำนานกล่าวว่า แหล่งโบราณคดีเขาสมอแครงเป็นชุมชนโบราณตั้งแต่สมัยพุทธกาล ส่วนหลักฐานโบราณคดีพบว่าเป็นชุมชนเก่าแก่ร่วมสมัยทวาราวดี ลพบุรี สุโขทัย และอยุธยา

• ลักษณะทั่วไป

เขาสมอแครงเป็นภูเขาลูกเดียว ตั้งตามแนวเหนือ-ใต้ มีความสูงวัดจากระดับน้ำทะเลประมาณ ๓๐เมตร ด้านใต้มีบันไดและทางรถยนต์ขึ้นไปจนถึงยอดเขา ซึ่งมีความลาดชันประมาณ ๖๐ องศา บนภูเขามีวัดโบราณประมาณ ๗ วัด ตั้งเรียงรายในป่ามีไม้เบญจพรรณ จำพวกเต็งรัง ตะแบก ฯลฯ ส่วนรอบ ๆ เขาสมอแครงพบร่องรอยชุมชนโบราณและวัดโบราณหลายแห่ง กระจัดกระจายอยู่ทั่วไป

• หลักฐานที่พบ

พบหลักฐานโบราณสถานและโบราณวัตถุสำคัญดังนี้
๑. หลักฐานเอกสารกล่าวว่า สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้เสด็จไปฉันจังหันใต้ต้นสมอ ณ บริเวณเขาสมอแครง และองค์เจดีย์บนเขาสมอแครงยังเป็นที่บรรจุพระธาตุของพระอรหันต์ทั้งสอง คือ พระอุบาลีเถระและพระศิริมานนท์เถระ
๒. บนเขาสมอแครง เดิมมีวัดโบราณมากถึง ๗ วัด แต่ปัจจุบันเหลือ ๔ วัด คือ วัดตระพังนาค วัดสระสองพี่น้อง (เป็นวัดที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงสร้างไว้) วัดพระพุทธบาท และวัดร้างบนยอดเขาสมอแครง และองค์เจดีย์บนเขาสมอแครง หรือวัดเจดีย์ยอดด้วน เป็นวัดเก่าแก่สมัยสุโขทัย ได้มีการบูรณปฏิสังขรณ์หลายครั้ง
๓. พบหลักฐานโบราณวัตถุสำคัญบนเขาสมอแครง เช่น พระพุทธรูป พระเครื่อง รอยพระพุทธบาทเครื่องถ้วย สระน้ำโบราณ ศิลปะสมัยทวาราวดี สุโขทัย อยุธยา

• เส้นทางเข้าสู่แหล่งโบราณคดีเขาสมอแครง

จากจังหวัดพิษณุโลกไปทางทิศตะวันออก ตามเส้นทางหลวงสายพิษณุโลก-หล่มสัก ประมาณกิโลเมตรที่ ๑๔